Tarih: Ekim 2003 | Sayı:
İlerici Gençlik Sayı:6
ÖZGÜR YAZILIM ÜZERİNE BİR KAÇ SÖZ...
Başlığa bakarak bu yazının çok teknik bir yazı
olduğunu düşünürseniz hata yapmış olursunuz. Bu yazı bütün dünyayı
kendi tekeline almaya çalışan Microsoft isimli firmaya karşı olan insanların bir araya gelerek, bu tekeli kırmak için oluşturmaya çalıştığı bir hareketi, ÖZGÜR
YAZILIM HAREKETİ'Nİ kısaca tanıtmayı amaçlıyor.
Tarihsel olarak Özgür Yazılım Hareketi 1983 yılında ABD'nin teknik üniversitelerinden MIT'in bilgisayar laboratuarlarında çalışan bilgisayar yazılımcısı Richard Stallman tarafından başlatıldı. Daha sonra 1985 yılında Özgür Yazılım Hareketi'nin manifestosu niteliğinde bir metin yayınlanmış ve böylelikle hareketin temel prensipleri ortaya konularak bilgisayar dünyasında alttan alta büyük bir isyan başlamıştır.
Peki, özgür yazılım ne demektir? Yazılım nasıl özgür olur?
Özgür Yazılım Derneği, özgürlüğü yazılım kavramına şöyle uyarlıyor:
"Özgür yazılımın temelinde kullanıcının bir yazılımı çalıştırma, kopyalama, dağıtma, inceleme, değiştirme ve geliştirme özgürlükleri yatar. Daha kesin ve açık bir ifadeyle, kullanıcılara şu haklar tanınmıştır: * Her türlü amaç için programı çalıştırma özgürlüğü.
* Programın nasıl çalıştığını inceleme ve kendi gereksinimleri doğrultusunda değiştirme özgürlüğü. (Program kaynak koduna erişim bunun için bir ön şarttır!)
* Yeniden dağıtma ve toplumla paylaşma özgürlüğü.
* Programı geliştirme ve gelişmiş haliyle topluma dağıtma özgürlüğü.
Böyle olduğunda yazılım bütün toplum yararına geliştirilmiş olur. Program kaynak koduna erişim bunun için bir ön şarttır.
Niteliklerinden de anlaşılabileceği gibi özgür yazılım her şeyden önce insan hayatının her alanı kısıtlamalarla kuşatan tekelci mantığa karşı oluşturulmuş özgürlükçü, anti-kapitalist bir harekettir. Hareket özelde bilgisayar kullanıcılarının özgürlüklerini korumaya yönelik bir çaba gibi gözükse de söylemi kesinlikle çok politik ve tamimiyle sistem karşıtıdır.
Ne var ki özgür yazılım hareketin hakkında da bazı yanlış anlaşılmalar mevcut. Mesela insanların kafasında özgür yazılım denince sadece ücretsiz yazılımlar gelir. Oysa ki özgür yazılımın hareketinin tek amacı yazılımların ücretsiz dağıtılması değil. Özgür yazılım hareketinin öncelikli amacı bir kullanıcının bir yazılımı "çalıştırma, kopyalama, dağıtma, inceleme, değiştirme ve geliştirmesini" sağlamaktır. Ancak burada çok ciddi bir sorunla karşı karşıya kalıyoruz. Bir kullanıcının bir yazılımı incelemesi, kendi ihtiyaçları doğrultusunda değiştirmesi için yazılımın kodlarının açık durumda olması gerekir. Oysa ki piyasada bulunan yazılımların çoğunun kaynak kodları kapalıdır. Yani kullanıcı programın nasıl çalıştığını inceleyemez.
Hepimiz gazetelerden TV'lerden izlemişizdir bilgisayar yazılımların içinden sürekli, casus programlar çıkıyor. Bu programlar kullanıcının haberi olmadan, belirli şartlar yerine geldiğinde başkalarına, sizden habersiz bilgiler gönderiyor. Örneğin klavyede hangi tuşları kullandığınızdan tutun da internette hangi sitelere girdiğiniz kadar. İşte özgür yazılım hareketinin bir diğer amacı da bu sınırların tamamıyla ortadan kalkmasıdır. Bir yazılım ancak üzerindeki bütün sınırlar kaldırıldığında özgür hale gelir.
ÇÖZÜM NE?
Çözüm tabi ki özgür yazılım ürünlerini kullanmak. Bu alanda ki en iyi ürün ise hiç kuşkusuz "Linux". Piyasada pek çok farklı sürümünü bulabileceğiniz (Örneğin Debian, Slackware, Redhat, Mandrake v.s.) bu program ne mi yapıyor? Windows'un yaptığı her şeyi! Hem de en az ondan daha iyi. Üstüne üstük büyük oranda ücretsiz. Herhangi bir Windows sürümünün yüzlerce dolar olduğunu düşünüldüğünde aradaki farkın ne kadar büyük olduğu ortaya çıkıyor. Değinmeden geçmeyelim; bazı bilgisayar kullanıcısı arkadaşlarımızda şöyle bir olumsuz kanı var: Windows üzerinde kullandığımız Photoshop, Word, Excel gibi hayati programları Linux da çalıştırmak mümkün değil. Doğru, bazı programları Linux'da bulmak şimdilik güç. Ancak aynı programlara eş değer, hatta onlardan daha da kaliteli çok sayıda programı Linux işletim sistemlerinde çalıştırmak mümkün. Neredeyse tamamı ücretsiz olan bu programların çoğu açık kaynak kodlu. Sizin anlayacağınız özgür yazılımdan kaçış yok!
İlerici gençlik dergisi okuru olan tüm dostlarımıza işyerlerinde, varsa evlerinde, özgür yazılım ürünleri kullanmayı öneriyoruz. Nasıl ki Coca Cola gibi ürünleri almıyor, boykot ediyorsak aynı duyarlılığı elden geldiğince hayatın diğer alanlarında da göstermek gerekiyor. Başta Microsoft olmak üzere diğer tekelci markaları da teşhir etmemiz, kullanmamamız lazım. Emin olabilirsiniz ki Microsoft da diğer bütün kapitalist firmalar kadar tehlikeli, kanlı bir kuruluş.
Peki, özgür yazılım ne demektir? Yazılım nasıl özgür olur?
Özgür Yazılım Derneği, özgürlüğü yazılım kavramına şöyle uyarlıyor:
"Özgür yazılımın temelinde kullanıcının bir yazılımı çalıştırma, kopyalama, dağıtma, inceleme, değiştirme ve geliştirme özgürlükleri yatar. Daha kesin ve açık bir ifadeyle, kullanıcılara şu haklar tanınmıştır: * Her türlü amaç için programı çalıştırma özgürlüğü.
* Programın nasıl çalıştığını inceleme ve kendi gereksinimleri doğrultusunda değiştirme özgürlüğü. (Program kaynak koduna erişim bunun için bir ön şarttır!)
* Yeniden dağıtma ve toplumla paylaşma özgürlüğü.
* Programı geliştirme ve gelişmiş haliyle topluma dağıtma özgürlüğü.
Böyle olduğunda yazılım bütün toplum yararına geliştirilmiş olur. Program kaynak koduna erişim bunun için bir ön şarttır.
Niteliklerinden de anlaşılabileceği gibi özgür yazılım her şeyden önce insan hayatının her alanı kısıtlamalarla kuşatan tekelci mantığa karşı oluşturulmuş özgürlükçü, anti-kapitalist bir harekettir. Hareket özelde bilgisayar kullanıcılarının özgürlüklerini korumaya yönelik bir çaba gibi gözükse de söylemi kesinlikle çok politik ve tamimiyle sistem karşıtıdır.
Ne var ki özgür yazılım hareketin hakkında da bazı yanlış anlaşılmalar mevcut. Mesela insanların kafasında özgür yazılım denince sadece ücretsiz yazılımlar gelir. Oysa ki özgür yazılımın hareketinin tek amacı yazılımların ücretsiz dağıtılması değil. Özgür yazılım hareketinin öncelikli amacı bir kullanıcının bir yazılımı "çalıştırma, kopyalama, dağıtma, inceleme, değiştirme ve geliştirmesini" sağlamaktır. Ancak burada çok ciddi bir sorunla karşı karşıya kalıyoruz. Bir kullanıcının bir yazılımı incelemesi, kendi ihtiyaçları doğrultusunda değiştirmesi için yazılımın kodlarının açık durumda olması gerekir. Oysa ki piyasada bulunan yazılımların çoğunun kaynak kodları kapalıdır. Yani kullanıcı programın nasıl çalıştığını inceleyemez.
Hepimiz gazetelerden TV'lerden izlemişizdir bilgisayar yazılımların içinden sürekli, casus programlar çıkıyor. Bu programlar kullanıcının haberi olmadan, belirli şartlar yerine geldiğinde başkalarına, sizden habersiz bilgiler gönderiyor. Örneğin klavyede hangi tuşları kullandığınızdan tutun da internette hangi sitelere girdiğiniz kadar. İşte özgür yazılım hareketinin bir diğer amacı da bu sınırların tamamıyla ortadan kalkmasıdır. Bir yazılım ancak üzerindeki bütün sınırlar kaldırıldığında özgür hale gelir.
ÇÖZÜM NE?
Çözüm tabi ki özgür yazılım ürünlerini kullanmak. Bu alanda ki en iyi ürün ise hiç kuşkusuz "Linux". Piyasada pek çok farklı sürümünü bulabileceğiniz (Örneğin Debian, Slackware, Redhat, Mandrake v.s.) bu program ne mi yapıyor? Windows'un yaptığı her şeyi! Hem de en az ondan daha iyi. Üstüne üstük büyük oranda ücretsiz. Herhangi bir Windows sürümünün yüzlerce dolar olduğunu düşünüldüğünde aradaki farkın ne kadar büyük olduğu ortaya çıkıyor. Değinmeden geçmeyelim; bazı bilgisayar kullanıcısı arkadaşlarımızda şöyle bir olumsuz kanı var: Windows üzerinde kullandığımız Photoshop, Word, Excel gibi hayati programları Linux da çalıştırmak mümkün değil. Doğru, bazı programları Linux'da bulmak şimdilik güç. Ancak aynı programlara eş değer, hatta onlardan daha da kaliteli çok sayıda programı Linux işletim sistemlerinde çalıştırmak mümkün. Neredeyse tamamı ücretsiz olan bu programların çoğu açık kaynak kodlu. Sizin anlayacağınız özgür yazılımdan kaçış yok!
İlerici gençlik dergisi okuru olan tüm dostlarımıza işyerlerinde, varsa evlerinde, özgür yazılım ürünleri kullanmayı öneriyoruz. Nasıl ki Coca Cola gibi ürünleri almıyor, boykot ediyorsak aynı duyarlılığı elden geldiğince hayatın diğer alanlarında da göstermek gerekiyor. Başta Microsoft olmak üzere diğer tekelci markaları da teşhir etmemiz, kullanmamamız lazım. Emin olabilirsiniz ki Microsoft da diğer bütün kapitalist firmalar kadar tehlikeli, kanlı bir kuruluş.
